Przedrealizacyjny monitoring ptaków

Przedrealizacyjny monitoring ptaków to specjalistyczna usługa realizowana przez naszego ornitologa, której celem jest jakościowe oraz ilościowe scharakteryzowanie awifauny obszaru planowanego przedsięwzięcia, zwykle związanego z budową elektrowni lub farmy wiatrowej. Z uwagi na znaczną zmienność składu gatunkowego i liczebności ptaków w cyklu rocznym, monitoring jest realizowany przez okres co najmniej jednego roku i obejmuje wszystkie aspekty fenologii awifauny, w tym wiosenną migrację, okres lęgowy, dyspersję polęgową, jesienną migrację oraz zimowanie.

Na czym polega przedrealizacyjny monitoring ornitologiczny? 

Przedrealizacyjny monitoring ornitologiczny realizuje się w oparciu o odrębne metodycznie systemy badań terenowych, zwanych modułami. Każdy moduł jest ukierunkowany na zbieranie innego rodzaju danych, z użyciem właściwych sobie metod. Badanie terenowe obejmują:

• liczenia na transektach (badania dynamiki zgrupowań ptaków w cyklu rocznym);
• liczenia na punktach obserwacyjnych (badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki);
• census lęgowy gatunków kluczowych;
• badania rozpowszechnionych ptaków w standardzie Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych;
• identyfikacja zgrupowań i koncentracji.

Raport będący efektem przeprowadzonego przedrealizacyjnego monitoringu awifauny jest niezbędnym załącznikiem raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko składanego wraz z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Zgodność monitoring przedrealizacyjny ptaków z wytycznymi 

Monitoring przedrealizacyjny ptaków jest wykonywany zgodnie z Wytycznymi w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki z marca 2008 r., projektem Wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki z 2011 r. oraz z poradnikiem metodycznym Monitoring ptaków na lądowych farmach wiatrowych z 2024 r.

Jakie kwalifikacje powinien mieć specjalista przeprowadzający przedrealizacyjny monitoring ptaków?

Monitoring ptaków wykonuje ornitolog, którego kwalifikacje określa się nie tyle na podstawie liczby publikacji naukowych, co na podstawie doświadczenia terenowego i jego wcześniejszego uczestnictwa w badaniach ilościowych awifauny. Ornitolog terenowy musi posiadać umiejętność rozpoznawania głosów ptaków, gdyż w terenie około 70% występujących ptaków będzie wykrytych właśnie na podstawie wydawanych dźwięków, a nie ich obserwacji. Z tego względu głosy ptaków będą stanowić także cechę, na podstawie której zostanie przeprowadzona identyfikacja gatunkowa. 

Wyjątek stanowi wykrywanie i identyfikacja gatunków ptaków szponiastych. W przypadku podejrzenia ich występowania kluczowe znaczenie do zebrania wartościowych wyników podczas przedrealizacyjnego monitoringu ptaków będzie miało doświadczenie ornitologa w identyfikacji wizualnej tych gatunków. Oprócz zdolności rozpoznawania ptaków ornitolog powinien posiadać także wiedzę teoretyczną dotyczącą ustalonych zależności i wzorców występowania ptaków wynikających z lokalizacji geograficznej, potencjału siedliskowego, wielkości obszaru itp. 

Wysokie kwalifikacje ornitologa przekładają się na dobrej jakości dane przedstawione w raporcie z przedrealizacyjnego monitoringu ptaków. Te z kolei pozwalają na rzetelną ocenę wpływu realizacji inwestycji w energię wiatrową na środowisko przyrodnicze i ich porównanie np. z wynikami porealizacyjnego monitoringu awifauny wykonanego na etapie eksploatacji przedsięwzięcia. Dobrej jakości raport z przedrealizacyjnego monitoringu ptaków redukuje także ryzyko na wezwanie do uzupełnienia wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ze względu na niewystarczającą ilość informacji, które skutkowałoby opóźnieniem prac o co najmniej rok, wymagany do ponownego przeprowadzenia badań terenowych.

Przedrealizacyjny monitoring ptaków a screening ornitologiczny – jaka jest różnica?

Przedrealizacyjny monitoring ptaków jest usługą, w której rezultacie powstaje raport stanowiący jeden z kluczowych załączników wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. To badania terenowe wykonywane przez co najmniej rok. Screening ornitologiczny, w przeciwieństwie do przedrealizacyjnego monitoringu ptaków, to praca kameralna, w której na podstawie publikacji w:

• monografiach ogólnokrajowych i regionalnych, 
• czasopismach ornitologicznych,
• raportach o ograniczonym zasięgu dystrybucji,
• regionalnych bazach danych gromadzących dane ornitologiczne,

specjalista może wykluczyć obszary o wysokim ryzyku znaczącego oddziaływania inwestycji związanych z energetyką wiatrową na lokalną awifaunę. Nie jest to oficjalny dokument przedstawiany w postępowaniu administracyjnym, jednak może być wykorzystany przez inwestora do wyłączenia z zainwestowania terenów, dla których niemożliwe lub wysoce nieprawdopodobne będzie otrzymanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Screening trwa krócej niż monitoring ptaków, co pozwala na oszczędzenie czasu i środków inwestora. W przypadku, w którym nie rozpoczęto jeszcze monitoringu ptaków, screening jest najtańszym sposobem na określenie wrażliwości obszaru przeznaczonego pod planowaną inwestycję w energetykę wiatrową dla awifauny.

Warto zauważyć, że screening ornitologiczny może stanowić wstęp do przedrealizacyjnego monitoringu ptaków, ale nie może go zastąpić.